Rituelen: van toen naar straks

Rituelen kennen we allemaal. Denk maar aan het vieren van een verjaardag, een trouwceremonie of uitreiking van een diploma. Rituelen helpen ons om te beseffen dat er iets belangrijks in ons leven gebeurt of verandert.

Dat is bij verlies en rouw net zo. Het bedenken en uitvoeren van een ritueel geeft ons houvast, geeft ruimte voor emoties en zorgt voor verbinding. 

Andere taal nodig

Zeker als we het moeilijk hebben, bijvoorbeeld bij een overlijden, echtscheiding of verlies van werk, zoeken we naar structuur, naar zaken die hetzelfde zijn gebleven. Want door het verlies verandert er al zoveel. Onze taal biedt op zulke momenten vaak geen woorden voor wat we willen uitdrukken. Een andere taal die dat beter kan, is de taal van muziek, tekenen en schilderen, beweging. Zo kunnen we onze gevoelens vaak beter uiten.
 
Een ritueel is een ‘grensmonument’. Het markeert belangrijke momenten in ons leven: we nemen afscheid van de ene fase en gaan over naar een andere fase. Een ritueel geeft ons troost. Denk maar eens aan een mooie afscheidsdienst die je hebt meegemaakt. Of een kaart met een mooi gedicht.
Een ritueel komt ook tegemoet aan onze behoefte om iets te doen; iets te doen in een situatie die we niet kunnen oplossen en waarin we met lege handen staan. Dat schept verbondenheid. Rituelen maken het verlies en het gemis een beetje draaglijker. 

Je eigen ritueel maken

Steeds vaker maken mensen ook hun eigen rituelen. Symbolen, handelingen en taal vormen samen een ritueel. Langs een omweg kunnen dingen soms beter gezegd worden, bijvoorbeeld met een verhaal of gedicht. En door iets te doen, een handeling uit te voeren, roep je emoties op én begrens je ze tegelijkertijd. Zo kunnen emoties een plek krijgen zonder dat je er door overspoeld wordt. Ook al is het ritueel klein, de betekenis is groot.
Symbolen zien we overal. Een vlinder staat voor veel mensen symbool voor een nieuw en ander leven. Stenen vergaan niet, net als herinneringen. Vogels verliezen hun veren, maar krijgen andere veren terug. Die ene ster aan de hemel schijnt toch echt harder dan alle andere. Het aansteken van een kaars en met liefde aan iemand denken, verwarmt ons. Wat is voor jou een belangrijk symbool? 

Herinnerdingen-doos

Het bedenken van een ritueel is minstens zo belangrijk als het ritueel zelf. En het is goed om dit samen te doen, eventueel met iemand die ideeën kan aanreiken. Zoals een uitvaartverzorger of rouwbegeleider. Zo kun je samen afscheid nemen van iets wat voorbij is en ruimte scheppen om aan een nieuwe fase te beginnen.
Ook in de periode daarna is het zinvol om met rituelen te werken. Ik maak samen met kinderen wel eens een ‘herinnerdingen-doos’. Een doos vol herinneringen aan degene die of datgene wat zo gemist wordt. Op momenten dat ze zich verdrietig, boos of bang voelen, kunnen de dierbare voorwerpen in de doos een kind helpen om zich weer beter te voelen.